Մեր հրապարակումները
ՆՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ:
Հայկական Լասկի
Քույր Միրիամ Իսակովիչին հանդիպեցինք 2024 թվականի հունվարի 18-ին Ռադվանովիցեում՝ հայր Թադեուշ Իսակովիչ-Զալեսկու՝ նրա եղբորորդու հուղարկավորության ժամանակ: Դրանից որոշ ժամանակ անց հինգ հոգով այցելեցինք նրան Լասկիում և միմյանց խոստացանք կրկին հանդիպել՝ նրա հոգու հանգստության համար հայկական պատարագով։ Եվ այսպես, մի շոգ շաբաթ օր՝ ապրիլի 7-ին, հայր Յուզեֆ Նաումովիչը Սուրբ Պատարագ անցկացրեց Հայր Վլադիսլավ Կորնիլովիչի (1884-1946) «տնային» մատուռում, երանելի Մայր Չացկայի գործակից, Լասկիի կույրերի կենտրոնի համահիմնադիր և հոգևոր տնօրեն: Պատարագիչը հիշատակեց հայր Թադեուշի համար աղոթքների նշանակությունը և ուշադրություն հրավիրեց այն շնորհների վրա, որոնք մեզ, լեհահայերի և մեր ծիսակարգի համար կարող է Աստծուց խնդրել հանգուցյալը:
Քույր Միրիամը մեզ հումորով և պերճախոսությամբ պատմեց իր կյանքի մասին: Հարցին, թե ինչպես է նա հայտնաբերել կույրերին ծառայելու իր կոչումը, նա ասաց․ «Երբ Կրակովում մաթեմատիկայի ուսումնառությանս առաջին տարում ես պատկանում էի հայր Կարոլ Վոյտիլայի ղեկավարած «երգչախմբին», մեզ միացան գեղեցիկ երգող կույրեր Գենիա Պեկչակը և նրա եղբայր Յանեկը: Մի հանդիպման ժամանակ հայր Վոյտիլան որոշեց. «Դու Գենիային կբերես հանդիպումներին»։
Երբ Քույր Միրիամը մեկնեց Ռադվանովիցե՝ այցելելու հայր Թադեուշի գերեզմանին և Կրակով՝ հանդիպելու իր զարմուհիներին, հյուրընկալ ֆրանցիսկյան միանձնուհիները մեզ ցույց տվեցին հուշասենյակը, ավելի ճիշտ՝ փոքրիկ թանգարանը՝ նվիրված երանելի մայր Չացկային, և մոտակա անտառային գերեզմանոցը, որտեղ հանգչում են քույրեր և շատ հայտնի մարդիկ։ Լասկիում սուրբ պատարագից հետո լուսանկարում քույր Միրիամը կանգնած է հայր Յուզեֆի աջ կողմում: Շատ հետաքրքիր է հարցազրույցը քույր Միրիամի հետ 2021-ի “Կիրակնօրյա Հյուր” կայքում։ Լասկիում հանդիպումը առիթ եղավ շնորհակալություն հայտնելու հայր Յուզեֆ Նաումովիչին մեզ՝ լեհահայերի, հայ կաթոլիկների հանդեպ ունեցած հրաշալի, նվիրյալ ծառայության ութերորդ տարվա համար և մաղթելու նրան երկար տարիների առողջություն և ուժ իր բոլոր գործերում։
Մագ
ԼԵՀԱՀԱՅԵՐԻ ԳԱՆՁԱՐԱՆԸ
Հրավիրում ենք այցելել «ԼԵՀԱՀԱՅԵՐԻ ԳԱՆՁԱՐԱՆԸ» մշտական թանգարանային ցուցադրություն ամեն շաբաթ օր, ժամը 14:00-17:00, շուտով նաև կիրակի օրերին, Շվենտոյերսկա 12 հասցեում:
5-ից ավելի հոգուց բաղկացած խմբերը՝ ցանկացած օր, պայմանավովածությունը հեռախոսով. 502 421 944
Մեր ցուցադրությունը մեծ հետաքրքրություն է վայելում
Երեկ՝ 2023 թվականի մարտի 11-ին, մեր ցուցադրությամբ ուղեկցելու իր առաջին քայլերը արեց Օլգան (նկարում առաջինը՝ աջից): Նա հիանալի աշխատանք կատարեց՝ որպես դեբյուտ:
Կային մարդիկ, ովքեր ուշադիր ուսումնասիրում էին յուրաքանչյուր մանրուք: Մեր մուլտիմեդիայի շնորհիվ պատմական լուսանկարում նրանք դիտեցին Կամենեց Պոդոլսկիի եկեղեցու խորանը, իսկ այնտեղ այն նկարը, որը գտնվում է մեր ցուցադրությունում։ Ծանոթացան նաև այս եկեղեցու Տիրամոր կերպարի պատմությանը, որը ներկայացրել է նաև Յոզեֆ Բրանդտը 1870թ.-ին իր «Հայկական Աստվածածին» նկարում (ունենք այս պատկերի իրական չափերով պատճենը): Մյուս հյուրերին հատկապես հետաքրքրում էին մեր, ինչպես նաև Լեհաստանի հայկական մշակույթի հետազոտությունների կենտրոնի և Հայկական մշակութային ընկերության հրապարակումները: Մեծ հաճույքով շրջեցինք աշակերտուհի Մարիաննայի (և նրա մայրիկի) հետ, ով իր դպրոցի համար պրեզենտացիա է պատրաստում լեհահայերի մասին: Հրավիրել ենք արդեն նրա դասարանին, և ամբողջ դպրոցին, դիտելու մեր ցուցադրությունը։ Բոլորին կոչ էինք անում ներկա գտնվել մեր հայկական պատարագներին և այցելել մեզ Թանգարանների գիշերը՝ 2023 թվականի մայիսի 13-ին: Այդժամ, բացի ցուցահանդես այցելելուց, հնարավոր կլինի շրջել մեր զբոսավարների հետ։
Այցելուներից ոմանք մեզ հետ պայմանավորվել են հեռախոսով, ինչը և Ձեզ ենք առաջարկում անել․ հեռ.՝ 502 421 944։ Աշխատում ենք ամեն շաբաթ օր՝ 14:00-17:00-ը, բայց միշտ սիրով կարող ենք պայմանավորվել:
Հիմնադրամի աշխատակազմ
Անսովոր բացահայտում հին ծխական մատյանում…
Հերթական արխիվային նյութերն են փրկվել «Աջակցություն արխիվային գործունեությանը» մրցույթի շրջանակներում: Սկսենք ամփոփումներից:
Առաջնագծում… բացահայտում Լեհահայոց մշակույթի և ժառանգության հիմնադրամում:
– նման գրառում է հայտնվել Պետական արխիվի կայքում
https://www.facebook.com/ArchiwaPanstwowe/?locale=pl_PL
Լեհահայոց մշակույթի և ժառանգության հիմնադրամի արխիվում ամբողջությամբ պահպանվել են Ստանիսլավովի հայկական եկեղեցու հնագույն հայկական ծխական մատյանները՝ մկրտությունների գրանցամատյանը 1703-1783 թթ. և մահերի գրանցամատյանը 1715-1829 թթ., որոնք ենթարկվել են ախտահանման և ամբողջական պահպանման: Պահպանման աշխատանքների ժամանակ արտասովոր հայտնագործություն է արվել՝ մատյանների կաշվե կազմերում հայտնաբերվել են 18-րդ դարի 54 թերթեր։ Գտածոն դուրս է բերվել կազմերից, առանձնացվել և մաքրվել։
Այսպիսով, իրականացվող աշխատանքները թույլ են տալիս ոչ միայն մատյանների բովանդակության, այլև մինչ այժմ անհայտ ձեռագրերի անվտանգ ուսումնասիրությունը, որոնք կարող են արժեքավոր նյութ լինել պատմաբանների համար։ Լեհահայոց մշակույթի և ժառանգության հիմնադրամի արխիվում պահվող հնագույն հայկական մետրիկական մատյանների ոչնչացման գործընթացը կասեցվել է: Մատյանները պաշտպանված են և կարող են անվտանգ օգտագործվել՝ առանց նյութի ոչնչացման և միկրոօրգանիզմների կողմից առողջությանը վտանգի ենթարկելու:
Պահպանված մատյաններից մեկը կարելի է դիտել Հիմնադրամի կենտրոնակայանում (Warszawa, ul. Świętojerska 12) գտնվող մշտական ցուցադրությունում։
«Լեհահայեր» ամսագրի նոր համարը
Լույս է տեսել «Լեհահայեր» ամսագրի հերթական՝ 9-րդ համարը, Անդժեյ Ա. Ժիեմբայի խմբագրությամբ։
Մարչին Լուկաշ Մաևսկին համարը բացում է Զամոշչում հայկական ծխական համայնքի մետրիկաներին նվիրված հոդվածով։ Հայ բենեդիկտուհի Անտոնինա Գրժեգորզովիչուվնայի 1757 թվականի ձեռագիր երգարանի մասին գրում է Անդժեյ Ա․ Ժիեմբան։ Հրապարակված հոդվածների շարքում կհանդիպենք՝ մինչ Լվովից Լեհաստանի նոր սահմաններ գաղթելը լատինական և հայ բենեդիկտուհիներին, նրանց փոխհարաբերություններին ու համակեցությանը նվիրված հոդվածներ` Ուրշուլա Օսոսկոյի հեղինակությամբ:
Տոմաշ Քշիժովսկին ուսումնասիրել է արքեպիսկոպոս Յուզեֆ Թեոդորովիչի հավաքածուի հին տպագրությունները, իսկ երկրորդ նյութում անդրադարձել է 1930-ականներին Լեհաստանում սլավոնա-հայ-կաթոլիկ եկեղեցական միություն ստեղծելու ծրագրերի թեմային: Էվա Շեմենեց-Գոլաշը ուսումնասիրել է պրոֆեսոր Էդվարդ Տրիյարսկու գիտական նվաճումները հայ-կիպչակերեն լեզվի ուսումնասիրության տեսանկյունից: Սրանք, իհարկե, այս հետաքրքիր ամսագրում պարունակվող բոլոր նյութերը չեն:
Հրապարակման առաջխաղացում՝ «Ասաներով կույսերը»…
Prof. Andrzej A. Zięba mówi o prezentowanej publikacji
Փետրվարի 25-ին Լեհահայոց մշակույթի և ժառանգության հիմնադրամի կենտրոնական գրասենյակում տեղի ունեցավ «Ասաներով կույսերը. Լվովի հայ բենեդիկտուհի վանամայրերի դիմանկարները. պատմություն, համատեքստեր, մեկնաբանություններ» հրապարակման հանդիսավոր առաջխաղացումը։
Իրենց ներկայությամբ մեզ պատվի արժանացրին բազմաթիվ մեծարգո հյուրեր, այդ թվում, Լեհաստանի Գիտությունների ակադեմիայից՝ Կրեսերի ժառանգության ակադեմիայից, պրոֆ. Անտոնի Կամինսկին, Արտերկրում Լեհաստանի մշակութային ժառանգության «ՊՈԼՈՆԻԿԱ» ազգային ինստիտուտի տնօրեն Դորոտա Յանիշևսկա-Յակուբյակը, Հայաստանում Լեհաստանի դեսպաններ Մարիաննա և Տոմաշ Կնոտեները, Յադվիգա և Եժի Նովակովսկիները, վերապատվելի պրոֆեսոր Յուզեֆ Նաումովիչը, վերապատվելի Ալեքսանդր Սենյուկը, ԶԼՄ ներկայացուցիչներ, Հիմնադրամի բազմաթիվ համակիրներ և բարեկամներ:
Uczestnicy spotkania
Ամենակարևոր հյուրերը, սակայն, Կրակովից էին՝ ՅՀ «Collegium Maius» թանգարանի տնօրեն պրոֆ․ Քշիշտոֆ Ստոպկան և հրապարակման հեղինակները՝ Լեհահայոց մշակույթի հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն պրոֆ․ Անջեյ Ա. Ժիեմբան, ՅՀ թանգարանի գլխավոր ռեստավրատոր Յոլանտա Պոլեշը և Կրակովի «Collegium Maius»-ի արվեստաբան Ժաննա Սլավինսկան։ Հեղինակներից ներկա էր նաև մեր գործընկեր Մոնիկա Ագոպսովիչը, մյուսները՝ Տոմաշ Քշիժովսկին, Մարչին Լուկաշ Մաևսկին և Մարեկ Ստաշիովսկին չկարողացան ներկա գտնվել այս հանդիպմանը:
«Ավետիսի» նոր՝ 54-րդ համարը։
Հարգելի ընթերցողներ,
Ցավոք, մենք արդեն վարժվել ենք, որ «Ավետիսի» առաջին էջում տագնապով պետք է նայենք հայ-ադրբեջանական սահմանից եկած լուրերին։ Այս անգամ դա պայմանավորված է «Լաչինի միջանցքի» անխղճորեն շրջափակմանը, որն անխուսափելիորեն հանգեցնում է հումանիտար աղետի Արցախում։ Այս համարում ներկայացնում ենք լեհահայերի գործողությունները՝ մեծացնելու միջազգային հանրության ճնշումը Բաքվի կառավարության վրա՝ կատարելու 44-օրյա պատերազմից հետո կնքված համաձայնագիրը, որը երաշխավորում է մարդկանց և ապրանքների ազատ տեղաշարժը Հայաստանի և Արցախի Հանրապետության միջև։
Այս դրամատիկ համատեքստում և Հայոց ցեղասպանության հիշատակի օրվան ընդառաջ Ձեր ուշադրությանն ենք ներկայացնում «Ճշմարտությունը միշտ ի հայտ կգա» հոդվածը (էջ 3), որն անդրադառնում է հայերի հետքերի և հիշողության պահպանման առանցքային հարցերին։
Ձեզ ենք ներկայացնում նաև երկու արտասովոր պատմություն նախնիների մասին: Առաջին պատմությունը վերջերս Լեհաստան այցելած հայոց պատմության և մշակույթի ականավոր հետազոտող Կլոդ Մութաֆյանի հետ հարցազրույցն է, որտեղ անձնական թեմաները միահյուսված են հայ ազգի և պետության մեծ պատմության հետ։ Երկրորդը անցյալ տարի մահացած Ստանիսլավ Նափի հիշողություններն են, որոնք մեզ տանում են նախապատերազմական Կուտի։
Ինչպես միշտ, մեր էջերում փորձել ենք նաև ներկայացնել Լեհաստանում հայ համայնքի կյանքի հարստությունը:
Վերջում, սիրելի ընթերցողներ, ընդունեք ջերմ մաղթանքներ գալիք Սուրբ Զատիկի կապակցությամբ։ Թող դրանք դառնան Աստծո և այլ մարդկանց հետ կենարար հանդիպման ժամանակներ:
https://awedis.ormianie.pl/?idw=524
Thesaurus Armenorum — skarbnica ormian
Thesaurus Armenorum — Skarbnica Ormian
Pod takim tytułem, przez ostatni rok, realizowaliśmy projekt wyposażania naszej nowej siedziby z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W ramach tego projektu nasze Archiwum otrzymało profesjonalne regały i komputer do pracy. Na wprost wejścia powstała szklana ściana z wytrawionym logo Fundacji. W przestrzeni, która ma pełnić funkcję ekspozycyjną zamontowaliśmy specjalistyczne oświetlenie, jakiego nie powstydziłoby się żadne muzeum. Na ścianach zamontowano systemy do wieszania obrazów. W ramach przyznanej dotacji zakupiliśmy pierwsze dwie gabloty. Mogliśmy wreszcie zawiesić chlubę naszych zasobów — kompletny zbiór portretów ksień Panien Benedyktynek Ormiańskich ze Lwowa, które, po 70 latach przeszły niezbędną konserwację.
Po prawie roku wytężonych działań i pracy całego Zespołu, wnętrze głównego pomieszczenia jest nie do poznania. Tylko obostrzenia wynikające z pandemii, powstrzymują nas przez udostępnieniem naszej Fundacji i jej zasobów wszystkim zainteresowanym. Mamy nadzieję, że sytuacja wiosną się uspokoi i 16. rocznicę powołania Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich do życia, będziemy mogli świętować z wszystkimi przyjaciółmi i sympatykami. Efekty prac osiągniętych dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pokazaliśmy m.in w naszym kalendarzu na 2022 rok, oraz w rocznym sprawozdaniu.
Raz jeszcze bardzo dziękujemy Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego za przyznaną dotację z nadzieją, że kolejna, o którą wystąpiliśmy, również zostanie nam przyznana co pozwoli sfinalizować powstanie historycznej ekspozycji zbiorów Fundacji, dostępnej dla mieszkańców Warszawy i turystów ją odwiedzających
Zapraszamy do oglądana fotografii prac jakie dzięki dotacji MKiDN zostały wykonane: 2021 FKiDOP_MKiDN
Հայազգի գիտնականը դարձել է բժշկության ոլորտում Նոբելյան մրցանակիր Լույս է տեսել Մովսես Խորենացու «Հայոց Պատմությունը երեք գրքերով»
Լեհաստանում Հայկական մշակույթի ուսումնասիրությունների կենտրոնի կողմից հրատարակվել է Մովսես Խորենացու «Հայաստանի պատմությունը երեք գրքերով» հերթական՝ արդեն չորրորդ հատորը Գրադարան «Լեհահայեր» շարքից։ Այն Հայաստանի պատմության համար կարևոր աղբյուրի թարգմանությունն է։ Թարգմանությունն արվել է դոկտոր Ստանիսլավ Ուլաշեկի (Գդանի համալսարան) կողմից պրոֆ․ Գագիկ Սարգսյանի «Հայոց պատմության» ռուսերեն հրատարակությունից։ Լրացուցիչ ծանոթագրություններով, մեկնաբանություններով, նախաբանով և ինդեքսներով այն հարստացրել է պրոֆեսոր Անդժեյ Պիսովիչը (Յագելոնյան համալսարան)։ Շապիկը մշակել է Մոնիկա Զոլոտենկան։ Հատորի հրատարակմանը նպաստել է ԼՀՄՈՒԿ խորհրդի անդամ Զբիգնև Մանուգևիչի առատաձեռն դրամաշնորհը։ Ինչպես նախորդ հատորները, այս հատորը նույնպես հրատարակվել է Կրակովի ակադեմիական գրախանութի կողմից, որտեղ և կարելի է գնել այն։
Մովսես Խորենացին միջնադարյան Հայաստանի պատմիչ է։ Ինչ վերաբերում է նրա կենսագրությանը, ապա պատմաբանների շրջանում կան վեճեր։ Ոմանք անհիմն կարծում են, որ նա ապրել է 8-9-րդ դարերի սահմանագծին։ Նա ինքն իրեն ներկայացնում է որպես 4-րդ դարի վերջի և 5-րդ դարերի սկզբի Հայոց եկեղեցու երկու նշանավոր գործիչների՝ հայոց գրերի հեղինակ Սուրբ Մեսրոպը Մաշտոցի և Սուրբ Գրիգորի Լուսավորչի շառավիղ Սուրբ Սահակ Մեծ Կաթողիկոսի աշակերտ։ Վերջիններս Եփեսոսի տիեզերական ժողովից հետո (431 թ.) նրան ուղարկել են՝ ճանապարհորդելու Երուսաղեմի, Ալեքսանդրիայի, Կոստանդնուպոլսի և Հռոմի քրիստոնեության կարևորագույն կենտրոններով։ Վերադարձից հետո զբաղվել է տարբեր երկերի հայերեն թարգմանությամբ, իսկ ծերության տարիներին գրել է Հայաստանի պատմությունը հնագույն, առասպելական ժամանակներից մինչև 5-րդ դարի առաջին կեսը։ Նա հիմնվել է հայկական աղբյուրների, քրիստոնեական այլ աշխատությունների, Նինվեի արխիվների և անտիկ գրողների ստեղծագործությունների վրա։ Գրել է ի փառս Բագրատունիների տոհմի, բայց նախևառաջ՝ իր հայրենիքը՝ Հայաստանը փառաբանելու համար։ Հայաստանի պատմությունը կապել է Իսրայելի ժողովրդի և ամենահեռավոր Արևելյան քաղաքակրթության պատմության հետ։ Հրապարակումը նախատեսված է, ինչպես կարդում ենք ներածությունում․ «բոլոր լեհերի համար, ովքեր հետաքրքրված են Հայաստանով, նրա բազմադարյա պատմությամբ, հին քրիստոնեական ավանդույթով և հնագույն գրականությամբ։
Ավելին՝ Լեհաստանի հայկական մշակույթի հետազոտությունների կենտրոնի կայքում։
Հայազգի գիտնականը դարձել է բժշկության ոլորտում Նոբելյան մրցանակիր
Արդեմ Պատապուտյանը եւ Դեյվիդ Ջուլիուսը դարձել են բժշկության ոլորտում Նոբելյան մրցանակակիրներ: Մրցանակը նրանք ստացել են «ջերմաստիճանային և սենսորային ռեցեպտորների հայտնաբերման» համար:
Հայազգի Արդեմ Պատապուտյանը մոլեկուլային կենսաբան և նյարդակենսաբան է «Scripps Research»-ում, Լա Խոյա, Կալիֆորնիա:
«Ինչպե՞ս են առաջանում նյարդային ազդակները, որպեսզի կարողանանք զգալ ջերմաստիճանը և ճնշումը: Այս հարցը պարզաբանվել է այս տարվա Նոբելյան մրցանակակիրների կողմից»,– նշված է մրցանակի հիմնավորման մեջ։
Դեյվիդ Ջուլիուսը օգտագործել է կապսաիցին՝ չիլի պղպեղից ստացված կծու միացություն, որն առաջացնում է այրման զգացողություն ՝ մաշկի նյարդային վերջավորություններում ջերմությանը արձագանքող սենսորը հայտնաբերելու համար:
Արդեմ Պատապուտյանն օգտագործել է ճնշմանը զգայուն բջիջներ՝ մաշկի և ներքին օրգանների մեխանիկական գրգռիչներին արձագանքող սենսորների նոր դաս հայտնաբերելու համար:
«Ջերմությունը, սառնությունը և հպումը զգալու մեր ունակությունը էական նշանակություն ունի գոյատևման համար և կազմում է մեզ շրջապատող աշխարհի հետ մեր փոխգործակցության հիմքը: Մեր առօրյա կյանքում այդ զգացողություններն ակնհայտ են մեզ համար, բայց ինչպե՞ս են առաջանում նյարդային ազդակները, որպեսզի մենք կարողանանք զգալ ջերմաստիճանը և ճնշումը: Այս հարցը պարզաբանվել է այս տարվա Նոբելյան մրցանակակիրների կողմից», – նշված է այս տարվա մրցանակի հիմնավորման մեջ։
«Մրցանակակիրները կարևոր պակասող օղակներ են բացահայտել մեր զգայարանների և շրջակա միջավայրի միջև բարդ փոխգործակցության մեր ըմբռնման մեջ»,– հավելել է Շվեդական ակադեմիան մրցանակի հիմնավորման մեջ։
Լուս.՝ HUFFAKER/AP,
նկարը՝ Նիկոլաս Էլմեհեդի
Ավելի հետաքրքիր տեղեկություններ՝ ONET_wiadomości կայքում։
